XIX Szkoła Kartograficzna

W dniach 21 - 23 kwietnia 2010 roku odbyła się w Zieleńcu XIX Szkoła Kartograficzna pod hasłem "Główne problemy współczesnej kartografii 2010 - numeryczne modele terenu w kartografii". Za organizację szkoły odpowiadały: Zakład Kartografii Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Oddział Kartograficzny Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego.

Udział w konferencji wzięły 103 osoby. W grupie tej liczne grono stanowili studenci, których przybyło 25. W szkole uczestniczyło 5 gości z zagranicy - z Brna, Ołomuńca, Drezna i Zurychu.

Podczas szkoły wygłoszono piętnaście z szesnastu zaplanowanych wykładów; ze względu na utrudnienia w międzynarodowym ruchu lotniczym na konferencję nie przybył Georg Gartner (Vienna University of Technology). Oprócz tego odbyła się jedna sesja warsztatowa połączona z wystawą, zaprezentowano także 2 postery.

Oficjalnego rozpoczęcia szkoły, poprzedzonego minutą ciszy w intencji ofiar katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem, dokonali: szef Zakładu Kartografii Uniwersytetu Wrocławskiego prof. dr hab. Wiesława Żyszkowska oraz Geodeta Województwa Dolnośląskiego mgr inż. Robert Pajkert.

Tematyka podjęta na tegorocznej szkole obejmowała dość szerokie spektrum zagadnień powiązanych z kwestią numerycznych modeli terenu (NMT) w kartografii. Wystąpienia wprowadzające w powyższą problematykę w głównej mierze kładły nacisk na aspekty teoretyczne oraz historyczne.

Wystąpienie Wiesławy Żyszkowskiej (Uniwersytet Wrocławski) poświęcone było semiotycznym elementom wizualizacji rzeźby terenu w podejściu tradycyjnym i numerycznym. Przypomniane zostało pojęcie powierzchni topograficznej wraz z jej elementami charakterystycznymi dla opisu rzeźby terenu. Prelegentka wskazała także na istotność syntaktycznego aspektu wizualizacji ukształtowania terenu oraz problematykę generalizacji form rzeźby.

Wolf Günther Koch (Dresden University of Technology) przybliżył problem semiotycznej interpretacji metody barw hipsometrycznych, pojmowanej jako nierzeczywista reprezentacja powierzchni terenu. Wskazał on na fakt długotrwałości procesu formowania i ewolucji powyższej metody w kontekście używanych skal barwnych oraz potencjalnej interpretacji - na ich podstawie - form rzeźby.

Szczegółowy wykład dotyczący ewolucji metod prezentacji rzeźby na mapach historycznych przeprowadziła Lucyna Szaniawska (Biblioteka Narodowa, Warszawa). Zagadnienie modelowania rzeźby zostało tu przedstawione jako determinowane potencjalnym przeznaczeniem ówcześnie wykonywanych map.

Beata Medyńska-Gulij (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań) swoim wystąpieniu porównała dawne metody prezentacji terenu z nowoczesnymi wizualizacjami 3D przez pryzmat perspektywy na mapach. Na przykładzie części Rudaw Janowickich została przeprowadzona ocena parametrów oraz typów perspektywy. Jako najważniejszy z analizowanych czynników zaliczono plastyczność kartograficznej wizualizacji, w mniejszym stopniu zaś jej poprawność względem matematycznej konstrukcji i kartometryczności prezentacji.

Druga grupa wykładów dotyczyła współczesnych zagadnień związanych z opracowywaniem i weryfikacją numerycznych modeli terenu.

Manfred F. Buchroithner (Dresden University of Technology) przedstawił zagadnienie współczesnego rozwoju w zakresie fizycznych i numerycznych modeli terenu, umożliwiających spontaniczne trójwymiarowe obserwacje. Wykazane zostało rosnące zapotrzebowanie na wizualizacje fizyczne (m. in. mapy na foliach soczewkowych) oraz statyczne i dynamiczne wizualizacje modelowania numerycznego; w powyższym zakresie prowadzone są prace w licznych ośrodkach badawczych Europy Zach., USA oraz Japonii.

Wykład Ireneusza Wyczałka (Politechnika Poznańska) odnosił się do kwestii rastrowych metod modelowania terenu. Proponowana metoda, oparta na algorytmie TeMCA bazującym na idei automatów komórkowych została tu przedstawiona w porównaniu do algorytmów interpolacyjnych powszechnie stosowanych w pakietach GIS (IDW, kriging, spline).

Prezentacja autorstwa Mariusza Szymanowskiego, Małgorzaty Wieczorek i Pawła Lupy (Uniwersytet Wrocławski) dotyczyła problematyki modelowania wysokości terenu technikami interpolacji przestrzennej. Przybliżone zostały założenia metodyczne wybranych algorytmów (IDW, kriging, ANUDEM) oraz uwarunkowania i konsekwencje ich zastosowania. Przedstawiona została także ich ocena w oparciu o parametry statystyczne wygenerowanych modeli obszaru testowego.

Kwestia przydatności wizualizacji kartograficznej w ocenie NMT została podjęta w wystąpieniu autorstwa Vita Voženílka i Jany Svobodovej (Palacky University, Olomouc). Posługując się przykładami wykazano iż metody wizualizacyjne - choć subiektywne - mogą w odpowiednich warunkach okazać się pomocne we wstępnej ocenie jakości modelu. W celu uzyskania dokładniejszej oceny należy wszakże stosować metody statystyczne oraz analizy przestrzennej.

Joanna Bac-Bronowicz i Roman Janusiewicz (Uniwersytet Przyrodniczy, Eko-Graf, Wrocław) przybliżyli problemy nazewnictwa geograficznego związanego z rzeźbą terenu. Na przykładzie Sudetów omówiono nieścisłości pomiędzy różnymi bazami danych i występującymi w nich terminami. Błędy dotyczyły głównie braku części informacji z poszczególnych źródeł, a także poprawności nazw obiektów oraz ich prawidłowej lokalizacji.

Wykład Jaromíra Kolejki i Miloša Tejkala (Masaryk University, GEODIS BRNO, Brno) wskazywał na konieczność opracowywania wysokorozdzielczych modeli terenu przy zastosowaniu metod fortogrametrycznych, w szczególności zaś skaningu laserowego (LIDAR). Przedstawione zostały bardzo duże możliwości techniczne systemów skanujących oraz przykłady NMT opracowanych na podstawie pozyskanych danych wraz z propozycjami ich zastosowania w obliczaniu objętości obiektów, zasobów drewna, planowaniu prac ziemnych. Wskazano także na konieczność stosowania wspomnianych modeli w przypadku zaistnienia różnego typu scenariuszy katastrof (lawiny, osuwiska).

W trzeciej grupie wykładów znalazły się prezentacje przykładów praktycznego zastosowania numerycznych modeli. Zastosowanie numerycznych modeli terenu w kartowaniu gleb szczegółowo omówił Janusz Ostrowski (Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Falenty), wskazując na wpływ zróżnicowanej rzeźby na fizyczne i chemiczne właściwości pokrywy glebowej. Prelegent pokazał jak, wykorzystując informację wysokościową z tradycyjnych map oraz w oparciu o NMT, można znacząco zwiększyć jakość badań i pomiarów w tej dziedzinie. Także analiza i przykłady zastosowania trzeciego wymiaru w kartografii gleb rzutuje na nowe możliwości ich przedstawiania.

Wystąpienie Marty Żyszkowskiej (Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Wrocław) dotyczyło z kolei roli numerycznych modeli terenu w określaniu warunków rolniczej przestrzeni produkcyjnej Sudetów. Zaprezentowane zostały przykłady wykorzystania NMT w wyznaczaniu i klasyfikacji obszarów o określonych warunkach rolniczych, weryfikacji przebiegu granicy rolno-leśnej i darniowo-polowej, wyznaczaniu występowania określonych zbiorowisk roślinności, czy też wskazania wpływu czynników przyrodniczych na proces odłogowania użytków zielonych.

Andrzej Traczyk (Uniwersytet Wrocławski) w swoim wykładzie przedstawił możliwości zastosowania analiz parametrów numerycznych modeli terenu w zakresie geomorfometrii. Na przykładzie obszaru Karkonoszy zaprezentował efekty klasyfikacji form rzeźby terenu z użyciem szeregu algorytmów (m. in. wskaźnika pozycji topograficznej, złożonej analizy krzywizny) z wykorzystaniem darmowego oprogramowania Microdem, GrassGIS oraz SAGA GIS.

Ostatni wykład szkoły, autorstwa Natalii Koleckiej (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), który przedstawiał w głównej mierze możliwości wykorzystania modeli uzyskanych poprzez zastosowanie skaningu laserowego - zarówno lotniczego (ALS), jak i naziemnego (TLS). Ujęte zostały, między innymi, przykłady określania obszarów zalewowych, pomiaru wysokości roślinności, inwentaryzacji obszarów zagrożonych erozją, ruchami masowymi i lawinami oraz kartowania lodowców.

Dość szczególnym wydarzeniem okazała się sesja warsztatowa, na której Toni Mair (Geomodelia, Unterägeri, Zurich) zaprezentował technologię poszczególnych etapów wykonywania gipsowych modeli rzeźby terenu. Sesja umożliwiła uczestnikom własnoręczne zmierzenie się z trudnościami wiążącymi się ze szczegółowym przedstawieniem form rzeźby. Oprócz udziału w warsztatach uczestnicy szkoły mogli oglądać osiem gotowych modeli przedstawiających w większości fragmenty obszaru Alp.

Tradycyjnym elementem programu szkoły była wycieczka terenowa - w tym roku uczestnicy odwiedzili Skalne Miasto w Adršpachu oraz Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. Podróż została poprzedzona animowaną prezentacją wykonaną przez członków Koła Naukowego Studentów Geografii Uniwersytetu Wrocławskiego (Monika Kisiel, Katarzyna Prętka, Kinga Wałaszek, Dawid Graczyk, Piotr Muskała). Chętnych do zwiedzania pięknie wyrzeźbionych skał było na tyle dużo, że zapełniły się dwa autokary. Same Skalne Miasto zrobiło ogromne wrażenie na uczestnikach (nawet tych, którzy byli tu nie pierwszy raz), a szczególnie wśród gości z zagranicy. Najbardziej w pamięci zwiedzających utkwił mały rejs po jeziorku znajdującym się wśród wysokich skał okraszony przezabawnymi anegdotami opowiadanymi przez czeskich flisaków. Nie mniej pozytywnych wspomnień pozostanie z wizyty w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju gdzie oprócz zwiedzania niezmiernie interesujących wystaw, odbył się pokaz rękodzielniczej produkcji papieru.

Podczas uroczystego spotkania towarzyskiego zaakcentowana została dwudziestopięcioletnia rocznica zorganizowania pierwszej Szkoły Kartograficznej - odczytany został poemat autorstwa Bogdana Horodyskiego, napisany specjalnie na tę okoliczność.

W trakcie tegorocznej szkoły odbyło się również wspólne zebranie Oddziału Kartograficznego Polskiego Towarzystwa Geograficznego oraz Stowarzyszenia Kartografów Polskich. Po nim, podczas odrębnych zebrań sprawozdawczo-wyborczych, wybrane zostały nowe władze obu organizacji.

Pełna treść wykładów wygłoszonych na niniejszej szkole zostanie opublikowana w kolejnej pozycji z serii "Główne problemy współczesnej kartografii"

Kacper Jancewicz, Arkadiusz Suder (Wrocław)

• « poprz.
• nast. »