XXI Szkoła Kartograficzna

W dniach 28–30 marca 2012 roku odbyła się we Wrocławiu XXI Szkoła Kartograficzna pod hasłem „Main problems of contemporary cartography 2012: Satellite technologies in GIS and cartography”. Obrady odbywały się w Oratorium Marianum, w gmachu głównym Uniwersytetu Wrocławskiego. Za organizację szkoły odpowiadały: Zakład Kartografii Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego oraz Oddział Kartograficzny Polskiego Towarzystwa Geograficznego.

Udział w konferencji wzięły 103 osoby, w tym grupa 22 studentów. W szkole uczestniczyło 12 gości z zagranicy, reprezentujących ośrodki naukowe z Czech, Grecji, Holandii, Niemiec, Portugalii, Turcji oraz Wielkiej Brytanii.

Podczas uroczystego rozpoczęcia szkoły głos zabrali: kierujący Zakładem Kartografii Uniwersytetu Wrocławskiego i kierownik naukowy XXI Szkoły Kartograficznej dr hab. Tomasz Niedzielski, prorektor UWr ds. badań naukowych i współpracy z zagranicą prof. dr hab. Adam Jezierski, który oficjalnie otworzył konferencję, dziekan Wydziału Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska UWr prof. dr hab. Stanisław Staśko, zastępca dyrektora ds. dydaktycznych Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego UWr dr Waldemar Plewniak oraz Geodeta Województwa Dolnośląskiego mgr inż. Robert Pajkert. Podczas uroczystości odczytany został list Marszałka Województwa Dolnośląskiego Rafała Jurkowlańca.

Podczas szkoły odbyły się cztery sesje wykładowe, którym przewodniczyli: prof. dr hab. Andrzej Ciołkosz (Instytut Geodezji i Kartografii, Warszawa), prof. Manfred F. Buchroithner (Uniwersytet Techniczny, Drezno), prof. dr hab. Wiesława Żyszkowska (Uniwersytet Wrocławski) oraz prof. Ron van Lammeren (Uniwersytet w Wageningen). Podczas sesji wygłoszono 14 wykładów, których tematyka obejmowała szerokie spektrum zagadnień związanych z wykorzystywaniem technologii satelitarnych w GIS i kartografii. Po raz pierwszy w historii Szkoły obrady prowadzone były w języku angielskim.

W inauguracyjnym wykładzie dr hab. Tomasz Niedzielski (Uniwersytet Wrocławski) zaprezentował koncepcję nowego systemu modelującego i prognozującego zmiany poziomu mórz i oceanów w czasie rzeczywistym. Dane wejściowe pochodzą z bazy danych AVISO i pozyskiwane są do systemu w trybie automatycznym. Docelowo architektura systemu ma obejmować różne modele empiryczne, narzędzia prognostyczne, narzędzia do weryfikacji statystycznej oraz moduł wizualizacji kartograficznej. W prezentacji ujęto także przykładowe wyniki modelowania dla danych z 2012 roku.

Wystąpienie dr hab. prof. UP Jarosława Bosego (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) poświęcone zostało geodezyjnym układom odniesienia w wymiarze globalnym, regionalnym oraz lokalnym. Autor scharakteryzował zasady działania Globalnego Systemu Obserwacji Geodezyjnych (GGOS), Międzynarodowego Ziemskiego Systemu Odniesienia (ITRS), Europejskiego Ziemskiego Systemu Odniesienia (ETRS) oraz opisał krajową sieć geodezyjną (EUREF-POL i POLREF).

Podczas kolejnego wykładu prof. Manfred F. Buchroithner (Uniwersytet Techniczny w Dreźnie, Niemcy) przybliżył koncepcję nowoczesnego systemu wspierającego ratownictwo górskie w warunkach wysoce ograniczonej widoczności w terenie. Zaprezentowane rozwiązanie korzystało z technologii GPS oraz aktualizowanej w czasie rzeczywistym wysokorozdzielczej wizualizacji trójwymiarowej dla potrzeb, której wykorzystywano dane z naziemnego i lotniczego skaningu laserowego. Uzupełnieniem wystąpienia była półgodzinna projekcja filmu obrazującego proces tworzenia prototypu systemu oraz jego testowania w masywie Dachstein (Austria).

Prof. Vit Voženílek (Uniwersytet Palackiego w Ołomuńcu, Czechy) poświęcił swój wykład problemowi topograficznych i tematycznych ortofotomap. Zaprezentował kilka prototypów ortofotomap, różniących się względem relacji podkładu i treści tematycznej oraz komponentów: obrazu oraz symboli kartograficznych. Przedstawione przykłady miały charakter wskazówek, celem przyszłego właściwego projektowania, redakcji i efektywnego wykorzystania ortofotomap między innymi w planowaniu przestrzennym, czy zarządzaniu kryzysowym.

Wykład prof. Rona van Lammerena (Uniwersytet w Wageningen, Holandia) dotyczył problematyki ewolucji roli wizualizacji wobec współczesnych trendów w teledetekcji i GIS. Rozpatrując kwestię wizualizacji dynamicznych, autor wprowadził pojęcie „wrażliwej geowizualizacji”, której ważnym aspektem jest zarówno szybka, jak i prawidłowa komunikacja graficzna między autorem wizualizacji, a jej adresatem. Szczegółowe wyjaśnienie, w oparciu o liczne przykłady, zaprezentowane zostało w ramach trzech kryteriów: typu i pochodzenia wizualizowanych danych, udziału wizualizacji w przekazie informacji oraz wpływu wizualizacji na zrozumienie obserwowanego zjawiska.

Prof. Jaromir Kolejka (Uniwersytet Masaryka w Brnie, Czechy) przedstawił wyniki badań ankietowych nad walorami informacyjnymi i edukacyjnymi atlasów satelitarnych. Okazało się, że w przypadku braku podstawowej wiedzy czytelnika z zakresu teledetekcji satelitarnej, rola takich atlasów najczęściej ogranicza się do funkcji estetyczno-wizualnych. Załączenie w treści atlasu przykładów prawidłowego odczytywania i tematycznej analizy obrazów znacząco poprawia ich wartość edukacyjną. Wykazano, iż istniejące atlasy satelitarne nie przewyższają pod względem przekazywanej informacji atlasów tradycyjnych.

Wystąpienie dra Paulo Morgado (Uniwersytet w Lizbonie, Portugalia) zostało poświęcone problemom współczesnego stanu rozwoju technologii geoinformacyjnych. Odnosząc się, do poprzednich faz ewolucyjnych, autor przedstawił koncepcję społecznej sieci danych geograficznych, integrującej elementy GPS, GIS i teledetekcji. Celem funkcjonowania takiej sieci jest udostępnienie różnych postaci informacji przestrzennej oraz jej późniejszego wykorzystania dla rozwiązywania problemów ważnych dla społeczeństwa. Jako przykład przedstawiono rozwiązania zastosowane w Lizbonie.

Wykład wygłoszony przez dra Mariusza Szymanowskiego (Uniwersytet Wrocławski) dotyczył badań nad przestrzennym rozkładem temperatury powierzchni na obszarze aglomeracji Krakowa w kontekście badań nad zjawiskiem miejskiej wyspy ciepła. Danymi źródłowymi były multispektralne sceny Landsat 7 ETM+. Przedstawiona została procedura obliczania temperatury powierzchni z uwzględnieniem korekcji atmosferycznych i emisyjności. Uzyskane wartości analizowano w odniesieniu do klas użytkowania terenu oraz zmienności w cyklu rocznym. Umożliwiło to wyróżnienie stabilnych i niestabilnych stref ciepłych/chłodnych na obszarze miasta.

Prof. dr hab. Andrzej Ciołkosz (Instytut Geodezji i Kartografii, Warszawa) przedstawił problematykę kartowania zmian użytkowania terenu na podstawie danych satelitarnych, w głównej mierze pochodzących z projektów CORINE Land Cover 1990, 2000 i 2006. Zmiany zarejestrowane dla okresu 1990 – 2006 były stosunkowo niewielkie. W celu zbadania zmian w dłuższym horyzoncie czasu, wykorzystano dane pochodzące z mapy użytkowania terenu opracowanej w latach 50-tych XX wieku na podstawie map topograficznych. Dla tak przyjętego okresu badań, zmiany objęły 10 % powierzchni kraju.

Wystąpienie autorstwa dr hab. Marka Mroza prof. UWM (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) przybliżyło kwestie związane z identyfikacją i kartowaniem linii brzegowej mórz i śródlądowych zbiorników wodnych, korzystając z obrazów radarowych SAR. Omówiony został wpływ rozdzielczości przestrzennej, kąta rejestracji obrazu, polaryzacji, czy wreszcie okresu pozyskiwania danych na poziom precyzji delimitacji obszarów zbiorników wodnych. Przedstawiono przykłady dotyczące wybranych jezior w północnej Polsce oraz Zalewu Wiślanego. Do badań wykorzystano dane ERS-2 SAR, ENVISAT/ASAR oraz TerraSAR-X.

Wykład wygłoszony przez dr hab. prof. UP Bernarda Kontnego (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) dotyczył modelowania pionowych ruchów skorupy ziemskiej na obszarze Polski, opartego o dane pochodzące z niwelacji oraz GNSS. Przedstawione zostały wyniki modelowania opartego o obserwacje satelitarne w ramach stacji EUREF EPN oraz ASG-EUPOS. Skonfrontowano je z wcześniejszymi opracowaniami bazującymi na niwelacji. Wykazane niezgodności pomiędzy modelami wynikają ze zmienności poziomu morza.

Prof. Imants G. Priede (Uniwersytet w Aberdeen, Wielka Brytania) w swoim wystąpieniu przedstawił aspekt badań teledetekcyjnych nad geoekologią oceanów. Autor zaprezentował historyczne oraz współczesne badania oceanów dotyczące m.in. prądów morskich, cyrkulacji atmosferycznej, zasolenia i temperatury wód, koncentracji chlorofilu, wielkości biomasy, identyfikacji gatunków markerowych zwierząt żyjących w różnych obszarach. Dzięki temu obecnie można precyzyjniej wyznaczać biogeograficzne podziały i klasyfikacje oceanów na biomy oraz prowincje.

W zastępstwie dr hab. prof. PW Roberta Olszewskiego (Politechnika Warszawska) wykład przedstawiły mgr inż. Anna Fiedukowicz i mgr inż. Agata Pillich-Kolipińska. Temat prezentacji dotyczył największych wyzwań stojących przed współczesną kartografią tematyczną w Polsce. Zwrócono uwagę na rolę internetowych serwisów geoinformacyjnych oraz zmianę formy przechowywania informacji przestrzennych z map papierowych na bazy danych umożliwiających generowanie map cyfrowych, co pozwoli zaoszczędzić czas oraz zmniejszyć koszty. Podkreślono także istotność zmiany podejścia do problemów w rozwoju kartografii tematycznej, przede wszystkim poprzez zmianę myślenia o czekających wyzwaniach, a nie tylko o ich rozwiązaniu dzięki rozwojowi i wprowadzaniu nowoczesnych technologii.

Dr Elias Dimitrou (centrum badawcze Hellenic Centre for Marine Research, Grecja) przedstawił wyniki badań dotyczących zastosowania technik teledetekcyjnych w środowisku GIS oraz analizy wielokryterialnej do oceny ryzyka zanieczyszczenia wody. Wykorzystując dane o właściwościach fizycznych zlewni (informacje o poziomie wód gruntowych, pokryciu terenu, rodzajach gleb i.in.) przeprowadzono analizy wieloczynnikowe. Wynikowa mapa ryzyka została skorelowana regresją ważoną geograficznie z innymi czynnikami środowiskowymi m.in: wskaźnikiem NDVI, wysokością i użytkowaniem terenu, danymi o formacjach geologicznych.

Ważnym punktem programu tegorocznej Szkoły była sesja posterowa. Z nadesłanych prac zakwalifikowano 30 posterów. Sesja miała miejsce w Oratorium Marianum wieczorem drugiego dnia konferencji i towarzyszyła jej wspólna kolacja. Przedstawione postery obejmowały bardzo szeroka tematykę, głównie z zakresu GIS, kartografii i geodezji, ale nie tylko. Dzięki tej sesji uczestnicy Szkoły Kartograficznej mogli zapoznać się z większą ilością prowadzonych badań oraz bezpośrednio porozmawiać z autorami prac. Wspólne rozmowy i dyskusje pozwoliły nawiązać nowe kontakty, uzyskać odpowiedzi na nurtujące pytania oraz zaspokoić ciekawość oglądających.

W drugim dniu konferencji odbyła się tradycyjna wycieczka, której cały przebieg miał miejsce we Wrocławiu. Na początku uczestnicy mogli podziwiać Panoramę Racławicką, jeden z najbardziej znanych obrazów tego typu na świecie. Dzięki zastosowaniu perspektywy oraz specjalnych zabiegów technicznych, goście obejrzeli bardzo realistyczną i sprawiającą wrażenie trójwymiarowej panoramę bitwy pod Racławicami. Kolejnym etapem wycieczki był Stadion Miejski we Wrocławiu, jedna z aren mistrzostw w piłce nożnej EURO 2012. Na tym
nowoczesnym obiekcie uczestnicy mieli możliwość obejrzeć jego zaplecze, płytę boiska oraz trybuny, a także zapytać przewodnika o sprawy najbardziej nurtujące kibiców. Wycieczka zakończyła się zwiedzaniem Pergoli, znajdującej się przy Hali Stulecia (dawniej Hali Ludowej).

W trakcie tegorocznej szkoły odbyły się również zebranie Oddziału Kartograficznego Polskiego Towarzystwa Geograficznego, zebranie Stowarzyszenia Kartografów Polskich oraz konkurs na Mapę Roku. Wykładowcy oraz autorzy posterów zaprezentowanych na tegorocznej szkole, mogą zgłaszać artykuły do tomu Satellite Technologies in Geoinformation Science, który stanowić będzie specjalny zeszyt czasopisma Pure and Applied Geophysics wydawanego przez Springer Birkhäuser. Istnieje również możliwość zgłaszania prac do Czasopisma Geograficznego oraz Polskiego Przeglądu Kartograficznego.

Kacper Jancewicz, Arkadiusz Suder
Uniwersytet Wrocławski

• « poprz.
• nast. »